Mbreteresh Evangjelia

Nje here e nje kohe, na ishin dy vellezer, Arturo dhe Matiani..

Arturo, na ishte vellai i madh, dhe Matiani ishte vellai i vogel.

Nje dite prej ditesh, kur te dy vellezrit po shetisnin neper rrugicat e fshatit, Arturo takoi Evangjelien...

Ajo ishte shume e bukur!

Arturo u dashurua marrezisht me bukuroshen Evangjelie, mirepo edhe Evagjelia e pelqeu Arturon se ishte djal i pashem...

Arturo me pas vendosi te shkonte te shtepia e Evagjalies, per te takuar prinderit e saj dhe t'u kerkonte atyre doren e Evagjelies per nuse...

dhe ashtu beri...

Me pas ata u martuan bashk.

Ne shtepin e Artuos dhe Matianit, gjendja ekonomike ishte shume e rende, dhe nuk kishin as buke te hanin...

keshtu nje dite prej ditesh vellai i madh Arturo, vendosi te iki ne kurbet, ne Turqi...

ai u largua duke i premtuar gruas se tij se nje dite do kthehej serish pran saj, dhe ajo te mos e harronte se ai e donte shume.

dhe Evagjelia e donte shume Arturon, dhe u deshperua shume nga largimi i tij per ne kurbet.


Nderkohe, pas pak kohesh, vellai i Arturos, Matiani, ne bindjen e plot te tij se vellait te vet do t'i ndodhte dicka e keqe ne kurbet dhe nuk do kthehej me,,,i kerkon Evagjelies te martohej me te...mirepo Evagjelia nuk pranoi, se e donte shume Arturon dhe i kishte dhen fjalen se do e priste ate deri ne vdekje...

Keshtu Matiani u nevrikos dhe e rrahu shume Evagjelien dhe e groposi te gjall Evagjelien ne nje varr me gure..dhe iku ne shtepi..

Pas pak, aty pran varrit, kalon nje Bej, hipur ne nje kal te bardhe,,ne nje cast ai po degjonte disa renkima sikur vinin nga larg,,,

Zebret nga kali dhe po degjonte me imtesi,,,kur u afrua tek varri me gure, kuptoi se renkimat po vinin prej aty...
E zbuloi varrin dhe aty gjeti Evagjelien e bukur qe e kishte varrosur te gjall i kunati i saj i keq, Matiani.

Beu filloi ta pyes Evagjelin se, cfare i kishte ndodhur…?, ajo i tregon historin atij se, si i kunati i saj i’a kishte bere…
Ajo i’u lut Beut qe ta merrte me vete dhe ta largonte nga aty, se ne shtepin e saj nuk kthehej dot serish..
Dhe Beu e mori me vete Evagjeline e bukur!

Pasi vajten ne shtepin e Beut, Beu i tha Evagjelise se ajo duhej te punonte qe te rrinte aty, dhe e beri sherbetoren e shtepis.

Evagjelia u gezua qe Beu e mbajti ne shtepi dhe i dha edhe pune…

Beu ishte i martuar dhe me nje femij, ai kishte nje djal.


Por ne shtepin e tij ai kishte punesuar edhe nje hamall, i cili merresh me blegtorine dhe bujqesin ne shtepin e Beut.

Beu dhe e gruaja e tij ishin shume te kenaqur qe kishin nje sherbetore si Evangjelia, ajo u bente te gjitha punet e shtepise dhe ishte shume e sjellshme…ata e moren shume per zemer Evangjeline…edhe Evangjelia ishte shume e kenaqur qe punonte ne nje familje te mire.

Nje dite prej ditesh, hamalli shkon per dru ne pyll, kur ai kthehet nga pylli me mushken me dru, i therret Evangjelise per ta ndihmuar ate qe te shkarkonin mushken me dru..dhe Evangeli e ndihmonte..

Ai nisi perdita qe te kerkonte ndihmen e Evangjelise…

Nje dite hamalli i thot Evangjelise se kishte ren ne dasiuri me te dhe i kerkon qe te martohen…

Por Evangjelia nuk pranzi, dhe ajo i thot se ishte e martuar dhe se do priste burrin e saj Arturon te cilin e donte shume dhe se ishte e bindur qe nje dite do bashkohej prap me te.


Hamalli u merzit shume me Evangjeline, dhe vendosi qe te hakmerrej ndaj saj!

Mirepo ai e dinte se te zotet e shtepise, e kishin shume per zemer Evangjeline, dhe nuk po gente dot nje menyre se si te hakmerrej ndaj saj…

Nje nat hamalli, priti deri vone sa fjeten te gjithe, merr nje thike edhe vete ther te birin e Beut, me pas ai shkon e vedos thiken posht jastekut te Evangjelise.

Kur zgjohen ne mengjes Beu me gruan e tij dhe ven ne guzhine per te ngren mengjesin, çuditerisht, si asnje dite tjeter ata vune re se djali i tyre, i cili cdo dite ngihej shpejt ne mengjes, ate mengjes ai nuk po dukej!
Te dy bashke, Beu me gruan e tij shkuan tek dhoma e djalit dhe e gjejn djalin te vdekur.

Hamalli duke qar, i thot Beut dhe gruas se tij se, ai kishte pare Evangjeline me nje thike ne dore, dhe i con ata tek dhoma e Evangjelise, dhe ngre jastekun ku kishte fshehur thiken dhe u’a tregon.

Evangeli u tmerrua kur u zgjua papritmas dhe shikon hamallin me thiken me gjak ne dore.

Hamalli I bertet Evangjelise duke I then!

-te pashe qe e vrave ti djalin e Beut!,-trego te verteten!.-i bertet hamalli.
Por Evangjelia nuk po kuptonte asgje!

Kurse Beu i thot!

-Une te shpetova jeten, te dhash gjithcka, ushqim, pune, streh per te fjetur, dhe ti me vrave djalin!

Evangelia i thot Beut se nuk e kishte bere ajo nje gje te tille, ajo i lutet e pergjerohet Beut qe ta bisonte ate.

Por Beu vendos t’i jap rrogen e saj, dhe nuk e ndeshkon pasi nuk kishte fakte por edhe se e kishin shume per zemer Evangjelin, dhe keshtu denimi i vetem qe i jep Evangjelis, e perze nga shtepia…

Evangelia largohet shtepia duke qar dhe duke i then Beut se nuk ishte ajo qe kishte vrar te birin e tij.

Pasi u largua Evangjelia, ajo mberrin ne nje qytet, ku sheshi i qytetit ishte mbushur plot me njerez.

Ajo pyet aty, perse ishin mbledhur kaq shume njerez?

Njerzit i tregojn se, ishte nje I varfer qe I kishte 50 lek borxh mbretit dhe nuk kishte t’ia kthente, dhe keshtu mbreti kishte vendosur ta varte ate ne litar.

Evangjelia me pas I afrohet nje ushtari dhe I thot atij se, pot e paguante ajo borxhin e njeriut te varfer, a do ta linin te gjall?
Ushtari nderkohe vete i thot mbretit se ishte nje grua qe donte te pagante borxhin ne kembim te jetes se njeriut te varfer qe do e varnin, dhe mbreti bie dakort.

Kur ushtaret e zgidhen nga litari njeriun e varfer, ai i pyeti ata se, kush ishte ai person qe i shpetoi jete?, ata i than se ishte nje grua qe sapo ishte largura nga aty.
Ai me pas rendi me vrap per ta takuar dhe ta falenderonte Evangjeline, ai e kapi Evangjeline pran nje lumi, kur e pa Evangjeline ai mbeti i mahnitur nga bukuria e saj.
Me pas ai e pyeti se, perse i’a shpetoi jeten? Evangjelia i tha se i erdhi keq dhe mqs kishte leket te shpetova.
Por burri nuk e besoi, ai mendoi se Evangjelia kishte ren ne dasiuri me te, dhe i kerkon asaj qe te martoheshin. Evangjelia nuk pranoi se ishte e martuar me Arturon dhe se e donte shume burrin e saj, ajo i hipi nje barke qe gjendej aty ne lum dhe u largua, ndersa burri u kthye ne shtepi.

Me pas Evangjelia mberriti ne disa ara me lule. Kur ajo kishte qen e vogel, nena e saj i kishte mesuar se si te pergatiste ilace me lulet, ajo i kerkoi pronarit te asaj toke qe te ndertonte nje barak dhe te qendronte aty dhe te bente ilace per njerzit e semur dhe t’i sheronte ata, pronai i tokes e lejoj me kenaqesi te madhe…Evangjelia vec asaj qe ishte shume e bukur, ishte edhe shume njeri i mire ne shpirt…
Tek baraka qe ndertoi Evangjelia, filluan te vinin shume njerez te semur qe t’i sheronte Evangjelia me placet e saja…
Zerat se nje grua e mire sheronte njerzit me ilac lulesh, mberriten deri ne veshin e mbretit te asaj zone…
Dhe mbreti i cili quante nga nje semundje e pa sherueshme, kerkoj qe t’ia sillnin Evangjeline dhe ta sheronte ate nese ajo mundej.

Ai i tregoi Evangjelis se cfare semundje e mundonte mbretin dhe Evangjelia mblodhi disa lule, beri ilacin qe duhej dhe e sheroi mbretin..

Ne kete kohe, kthehet ne shtepi Arturo qe kishte qen ne kurbet ne Turqi. Ai gjen vetem te vellan Matianin ne shtepi, dhe e pyet ate se ku ishte Evangjelia, gruaja e tij?, Matiani e genjen te vellain dhe i thot se Evangjelia kishte vdekur nga deshperimi qe Arturo ishte largura.

Dhe nga te qaret e shumte, i thot te vellait, une ngela qorr, ndersa Mariani ishte qerruar nga mekati qe kishte bere.
Ndersa hamalli i Beut kishte ngelur shurdh, dhe njeriu qe Evangelia i shpetoi jeten, kishte ngelur memec.

Lajmi qe nje grua sheronte njerzit e semur ishte perhapur gjithandej…

Te tre te semuret, i vellai i Arturos, hamalli dhe burri memec, ven tek Evangjelia qe te sherohen, mirepo nuk e dinin se ishte Evangjelia.

Kur ven atje, Evangjelia habitet kur shikon Arturon, te shoqin, dhe nxjerr nje grua qe e kishte punesuar aty si ndihmese, qe t’I pyesi se perse kishin ardhur!?

Gruaja i pyet dhe nderkohe qe te tre genjejn se perse kishin vajtur.

Si fillim futet i pari njeriu qe Evangjelia pagoi borxhin per te dhe i shpetoi jeten atij…

Evangjelia e pyeti se cfare kishte ndodhur qe kishte ngelur memec? Dhe ai i tregon te verteten Evangjelies, dhe ajo e sheron burrin memec dhe i thot se ajo ishte Evangjelia,,,burri i penduar i kerkon falje Evangjelies, dhe iken per ne shtepi…

Me pas futet Beu me hamallin qe e kishte sjell per ta sheruar,
Evangjelia e pyet hamallin se cfare kishte ndodhur qe ai kish ngelur shurdh, ndersa hamalli e genjen Evangjelien…ajo e lyen me ilacin e luleve hamallin dhe ai nuk po sherohej…hamalli po shqeteohej qe pse nuk po sherohej,,,Evangjelia me pas I thot Beut qe te dilte jasht, dhe I kerkon hamallit qe te tregonte te verteten se ndryshe ilaci nuk do kryente efekt ne rast se ai genjente.
Ateher hamalli I tregon te verteten Evangjelies, se si kishte ndodhur dhe u sherua, pastaj Evangjelia I thot se ishte ajo gruaja e cila ai akuzoi per vrasjen e te birit te Beut. Hamalli I deshperuar I kerkoi falje Evangjelies dhe u largua…

Me ne fund erdhi dhe radha e Matianit qe te futej per t’u sheruar,
Evangjelia e pyeti Matianin se cfare kishte ndodhur qe ai kishte ngelur i verber?
Por Mariani veproi si hamalli, ai e genjeu Evangjelien, nuk i tregoj asaj te verteten..
Ajo veproi njesoi si me hamallin edhe me Matianin dhe i thot se po nuk tregoi te verteten ilaci nuk do e sheronte ate…me pas Matiani i tregon asaj te verteten, kur ai sherohet shikon Evangjelien dhe e njohu me nje here, ai rend perjashta dhe i thot te vellait Arturos se, gruaja qe sheronte ishte Evangjelia. Arturo u fut brenda ta takonte ate, dhe i kerkoj asaj qe te ktheheshin ne shtepi dhe te jetonin bashke, mirepo Evangjelia nuk pranoi, dhe Arturo iken i deshperuar bashke me te vellain per ne shtepi.

Nje dite mbreti i asaj zone vdes, dhe si trashegimtare le Evangjeline, gruan e bukur dhe zemermire.
Evangjelia u be mbreteresh.

Arturo nuk e dinte qe Evangjelia u be mbreteresh, dhe ai vendosi te shkoi te mbreti dhe t’i kerkonte atij ndihme per te bindur Evangjelien qe te bashkohej serish me te.
Kur Arturo vete ne mbreteri, atje shikon ne fron Evangjelien, ai u habit kur pa gruan e tij mbreteresh, me nje here Arturo mendoi se ajo ishte martuar me mbretin, pasi Arturo nuk e kishte marr vesh se mbreti kishte vdekur dhe se kishte len trashegimtare Evangjelien.

Arturo filloj ta peste Evangjelien se, pse u martua me mbretin dhe e la Arturon qe ai e donte shume?
Mirepo Evangjelia i tha se do te sjell ketu perpara teje njezet vajzat me te bukura te mbreterise dhe zgjith cilen nga keto te duash per grua.
Arturo nuk pranoi se donte shume Evangjelien dhe i kerkonte asaj qe te shkonte ne shtepi me te.

Ateher Evangjelia kur pa se Arturo e donte shume dhe se nuk zgjodhi asnje grua tjeter, ajo i shpjegoi atij se, mreti kishte vdekur dhe kishte len ate per trashegimtare…

Ateher ata u pajtuan dhe u martuan serish njeri me tjetrin, Arturo u be mbret dhe Evangjelia mbreteresh, dhe jetuan te lumtur…

Mbreti me Zanat

Një mbret, i ri në moshë rreth 25 vjeç,i pa martuar,fronin e trashëgoi nga i jati.Ai djalë ishte pak i çuditshëm për mbretërinë, sepse pyetjeve të tija,të pakët ishin ata që i përgjigjeshin! Bashkë me fronin,nën urdhërat e tij ishin edhe të gjith ata që i kishin shërbyer me besnikëri babait të tij.Njëri nga këta,ishte një këshilltar,me gradën gjeneral,i vjetër në moshë,rreth të 60-tave dhe me flokë të thinjur.Një ditë prej ditësh,Mbreti dhe Gjenerali,kështu quhen në përrallë,ishin duke biseduar në dhomën mbretërore,rreth oxhakut sepse ishte vjeshtë dhe koha kishte filluar të ftohej.Në çengelin e oxhakut, ishte varur një kusi me ujë, e cila përdorej për të mos u tharë ajri i dhomës. Për një moment nuk po fliste asnjëri dhe dëgjohej vetëm kllu-kllu i ujit që valonte dhe tek-tuk ndonjëçik ujë që binte në zjarr,duke lëshuar atë zhurmën karakteristike të tij.Kush ka qën mbret, e di shum mirë se ç'do të them! Befas Mbreti e pyet Gjeneralin:
- Çfar thotë Kusia?
Gjenerali qeshi! Duke menduar se Mbreti bënte shaka,sepse nuk e kishte dëgjuar herë tjetër këtë lloj pyetje!Por Mbreti këmbënguli dhe e pyeti përsëri:
-Çfar thotë Kusia?
Përsëri Gjenerali ja ktheu me të qeshur:
- Kusia? Çfar do thotë? Asgjë!
- Jo! - Ja ktheu Mbreti.- Ajo thot një gjë!
-Po çfar do thot Kusia?-Ju përgjigj Gjenerali me kureshtje.
- Atë dua të gjesh. - I tha Mbreti i vendosur dhe prerë.- Përndryshe nuk meriton të jesh pranë meje. Po nuk e gjete do të pres kokën.
Gjenerali e kuptoi se Mbreti nuk bënte shaka,por nuk dinte si ti përgjigjej! Mbeti i shtangur dhe u ngrit rrëmbimëthi duke kërkuar leje të largohej.
- Ikë.-I tha Mbreti- Por ke tre ditë afat për t'a gjetur! Përndryshe unë do jap urdhër të të presin kokën!
Gjenerali u largua, duke mos e kontrolluar fare veten! Në dalje të portës së jashtme, u përplas me Bahçevanin e pallatit.Edhe Bahçevani ishte një burr i moshuar, pothuajse në një moshë ma Gjeneralin.
- Ej! Ku i ke sytë? Nuk shikon ku hedh këmbët? - I foli Bahçevani.
- Ou! Më fal! Nuk e kisha mëndjen!- Ju përgjigj Gjenerali.
- Ku e kishe mëndjen?- E pyeti Bahçevani.
- Lëre mos më pyet!- I tha Gjenerali.
- Po ti fol, se mund të ndihmojmë!- I thotë Bahçevani.
- Nuk e di por...Kështu,kështu...më ndodhi! I tregon gjith historin me Mbretin.
- Dëgjo këtu.-I thotë Bahçevani.- Unë nuk të jap dotë xhuvap,por e kuptoj se kot nuk të ka thën Mbreti! Këto janë nga ato fjalët që...përgjigjen e kan në hejbe,si i thotë një fjale të urtë! Po ti mos u mërzit se në një fshat jeton një vajzë e re, e cila u kthen përgjigje këtyre pyetjeve.Ajo jeton vetëm me babanë e saj dhe është shum e zgjuar.Një ditë larg është prej këtej.- E sqaroj Bahçevani.
Gjenerali pasi e dëgjoj me vëmëndeje,mësoj edhe fshatin ku banonte vajza e zgjuar dhe vendosi që të nesërmen në mëngjez të shkonte atje, për të mësuar përgjigjen që do ti shpëtonte kokën! Mezi priti të gdhihej!Sapo çeli dita,i hipi kalit,i veshur civil jo me uniformën ushtarake,që të dukej sa më i thjeshtë dhe mori rrugën për në fshat.Me vehten e tij bënte llogari, se si do gjente sa më kollaj shtëpinë e vajzës! Si do hynte në bisedë! Mendonte edhe ai ndonjë pyetje të ngjashme me atë pyetjen e Mbretit.E bëri llogari që në të ngrysur të gjendej në fshatin e duhur.Në të perënduar të diellit u gjend në fillim të fshatit të adresuar.Ai ishte një fshat në rrëzë të një mali të lartë.Aty në anë të rrugës pa një fshatar, i cili po lëronte (plugonte) tokën me qe'! Pasi e përshëndeti,Gjenerali e pyeti nëse kishte zjarr për të ndezur një cigare,ndryshe nuk kishte se si të hynte në bisedë me fshatarin.
- Edhe zjarr kemi,edhe duhan kemi!-Ju përgjigj fshatari, një burrë rreth të 50-ave,me një bujari karakteristike të një të varfëri por fisnik!
Gjenerali i zbriti kalit, e la të kulloste në ledhin e arës dhe vetë shkoj u takua me fshatarin bujar.U ulën të dy ashtu siç ishin,mbi arën e sapo lëruar dhe e drodhën nga një cigare, duke përdorur gjethet e kallirit të misrit(lëpushka), në vënd të letrës.Kështu ishte atëherë! Duke tymosur duhanin e fortë të fshatarit,Gjenerali mendonte se si do vazhdonte biseda më tej!
- Ka ndonjë Han në këtë fshat që të gdhihemi për sonte,sepse jam për rrugë të gjatë?-Pyeti Gjeneral,për të hapur muhabet,duke e provokuar.
- Han nuk kemi në fshat, por..ti mos u mërzit se e kemi një copë kasolle për miq e për shokë!- Ju përgjigj fshatari.
- Të fleminderit por..nuk dua të të bezdis se ke kalamjt e tu e familjen tënde, e më duket sikur do të vë në siklet.- Ja ktheu Gjenerali.
- Ooo ç'është ajo? Unë vetëm një vajzë të vetme kam.
Aha ! Mendoi gjenerali.Paskam goditur në personin e duhur.Për këtë u gëzua dhe e pranoi me kënaqësi ftesën e fshatarit.Kështu që kishte kohë të mendohej edhe për "Kusinë" .
- Të faleminderit shumë! -Ja ktheu përsëri gjenerali dhe u ngritë,pasi u ngritë edhe Fshatari, i cili filloj të lëshonte të dy qetë kurse parmëndën e hodhi në krah.U nisën të dy,Fshatari përpara dhe Gjenerali mbrapa.Gjenerali e pa të arsyshme që të mos i hipte kalit por,për respektë ta ndiqte fshatarin më këmbë dhe kalin e mori për dore! Mbasi ecën një cop herë,gjenerali e pyet:
- Do më ngresh,a të të ngre?
Fshatari u mendua një cop herë." Po ky dreq!Unë kam parmëndën në krah!Ky kalin e ka bosh! Çdo të thotë me këtë?" E kuptoi se ishte pyetje me tjetër kuptim,ndaj bëri sikur nuk e dëgjoi.Vazhduan përsëri rrugën.As Gjenerali nuk këmbënguli më.Më lartë rruga kalonte përmes varrezave të fshatit! Atje ishte një varr i freskët.Gjenerali përsëri pyeti Fshatarin duke u drejtuar nga varri i freskët:
- Po ky këtu? Rron apo ka vdekur?
Përsëri Fshatari u mendua! "Ky e shikon që është varrosur! Ç'do të thotë me këtë?"Përsëri heshti,pa kthyer përgjigje.Por edhe Gjenerali nuk i tha gjë.
Gjenerali mendonte se mbase gjente ndonjë kusi në zjarr,e kështu do ishte më e lehtë të hynte në temën që kërkonte!
Mbas pak arritën tek shtëpia e Fshatarit.Fshatari i foli vajzës së tij dhe ajo doli në oborr.Ishte një vajzë rreth 20 vjeçe,me flokët zeza,si pënda e korbit,të gjata që i binin deri në mes dhe e bukur në fytyrë.Fshatari i dha urdhër që të priste e nderonte mikun! Ajo menjëherë pas përshëndetjes, i mori kalin nga duart dhe duke e ftuar të hynte brënda në odën e miqëve,shkoi të rregullonte kafshën e lodhur.Duke u larguar Gjenerali vuri re se vajza çalonte pakëz.
Gjenerali hyri brënda në një dhomë të vogël, me oxhak,zjarri ndezur dhe në zjarr vënë një kusi, mbi një perosti! Sa u gëzua Gjenerali kur gjeti një ambient të tillë!Pas pak erdhi edhe Fshatari dhe i uroi mirseardhjen mikut,sipas zakonit,duke i dhënë edhe dorën.Pasi u takuan,Gjenerali përsëri pyeti:
- Çfar thotë kusia?
Fshatari përsëri bëri sikur nuk e dëgjoi,pasi nuk dinte çfar ti përgjigjej!
Pas pak erdhi vajza e cila u pruri kafetë dhe i uroi mirseardhjen edhe mikut të sapo ardhur.Pasi pinë kafenë,Fshatari ju drejtua vajzës,tek e cila gjithmonë kishte gjetur sqarim për shum gjëra që ai nuk i kuptonte.
- Moj bija ime! E ftova këtë mikun në shtëpi sepse është për rrugë të largët dhe më erdhi keq që nuk kishte ku të gdhinte natën!
- Po mirë bëre baba! Shtëpia për miq e për shok është e hapur!
- Po mirë po..ky ma ka bër tre herë borxh, e unë nuk dija si t'i përgjigjesha!
- Çfar të tha baba?
- Po ja..e para! Kur po vinim lartë për në shtëpi ky më pyeti:"Do më ngresh a të të ngre?" Unë nuk dija si t'i përgjigjesha e bëra sikur nuk e kuptova!
- Po mir të ka thënë baba! Ai të ka thënë:" Do më llafosësh a të të llafos?" Ju do kini qën të heshtur?
- Eeee! Ashtu është.Nuk po fliste asnjëri.
Aty Gjenerali u bind se vajza vërtetë ishte e zgjuar.
- E dyta,-vazhdoi Fshatari-kur kaluam tek varri i ...filanit! Prapë më pyeti: "Po ky,është gjall apo ka vdekur?"
- Po mir të ka thën baba! Ai të ka pyetur: Ka lënë trashëgimtar, apo është shuar fare?
- Aaa! Nuk e kuptova moj bijë.Po do më falësh se aq ma pret kjo rradake!- I tha Fshatari së bijës.
Gjenerali tani mezi priste të dëgjonte përgjigjen e asaj që kishte marrë udhën, e që do t'i shpëtonte kokën! I hapi sy e veshë, pa folur,për të dëgjuar dialogun që bënin babë e bijë!
- E treta moj bijë! Sapo erdha këtu më pyeti:" Çfar thotë kusia?" Unë prapë nuk dija ç'ti thosha! Flet kusia? Ndaj e lashë që të të pysja!
- Aaa! Edhe kusia fletë! Për këtë e kam fajin unë, se u mora me punë dhe nuk kam kohë!
- Po çfar thotë kusi moj bijë?
- Kusia thotë: "Do më hedhësh ujë të ul valën,apo të shuaj zjarrin?"
Kjo nuk i kishte shkuar kurrë në mëndje Gjeneralit! Prandaj e pyeti Mbreti?!Tani kujtohej ai se për nga shkalla ....ishte ai që duhej të ngrihej e ti hidhte ujë kusisë!Tani gjenerali e ndiente veten të çliruar e të pa mposhtur.Ai sapo kishte mësuar një sekret që të pakët ishin ata që e dinin!
Atë natë ndëjtën deri vonë duke biseduar,hëngrën, pinë,fjetën, pa u zbuluar se "Miku", me të cilin bisedonin ishte këshilltari kryesor i mbretit!
Kur u ngritë Gjenerali në mëngjez,vajza ju solli kafenë.Duke pirë kafe,"Miku" i thotë Fshatarit,me qëllim që ta dëgjonte vajza dhe si do përgjigjej.
- Shtëpinë të mirë e paske,por oxhaku sikur është njëçikë shtrëmbër!- ( E kishte fjalën për vajzën që ishte e zgjuar por çalote pakë! )
Vajza e kuptoi, ku e kishte muhabetin "Miku" dhe ju përgjigj në momentë:
-S'ka gjë! Dorë ustai është! Mjafton që tymi ikën drejtë!-( E kishte fjalën se mjafton që e kam kokën plotë!...)
Gjenerali e pa se ishte vërtet për t'u admiruar,e shum e zgjuar,prandaj u ngritë, u përshëndet,duke i falenderuar dhe u largua për andej nga erdhi!
Të nesërmen shkoi tek pallati i mbretit,i qeshur e i gëzuar.Kur e pa kështu Mbreti e kuptoi se do kishte ndonjë lajm të mirë.
- Hë? -E pyeti, pa pritur që ti thoshte ai.- E gjete ç'thotë kusia?
- Po.E gjeta!
- E çfar thotë kusia në zjarr?
-Kusia thotë: Do më hedhësh ujë të ul valën,apo të shuaj zjarrin?
- Kush ta tha?- E pyeti Mbreti me një mënyrë këmbëngulëse,pasi ishte i sigurtë se nuk ishte mëdja e tij!
- Vetë e gjeta!-Ja kthen Gjenerali duke u skuqur në fytyrë.
- More..Që nuk është mëndja jote!..Për këtë jam i sigurtë.Por thuama se tani do ta pres vërtet kokën si gënjeshtar!
-Gjenarali detyrohet t'ja tregoj,të gjith historinë si i ndodhi,që ju të dashur "kalamaj" e mësuat më lartë.Por përralla vazhdon akoma!

Fjalë të urta

Hidhëroju dikujtë aq sa ka dituri. Preshevë
Ajo që ke frikë të gjen. Elbasan
Ai që s'ka gojë, vdes pa ardh dita. Elbasan
Ai që s'tutet me fjalë, s'tutet as me pushkë. Kosovë
Atë që pështyn, mos e lëpij. Gjirokastër
Atë që të qëllon me gur, mos e qëllo me bukë. Vlorë
Ai që hyn në lumë edhe do laget. Korçë
Burri flet përpara syve e jo pas shpine. Elbasan
Burri një herë ka lerë, nji herë do të vdesë. Kurvelesh
Burri o të fal, o të var. Gjirokastër
Burri s'matet me pëllëmbë po me zemër. Skrapar
Burri o të mbyt, o të fal; i ligu as të mbyt, as të fal. Shkodër
Çakallit lëshoi ujkun. Elbasan
Çkul dhëmbin, të të shëndoshen kryet. Jug
Ç'pret nga ai që trembet ngas hija e tij. Kurvelesh
Dajaku ka dalë nga xheneti. Kavajë
Delen e mplakë frika nga ujku e gërshëra. Devoll
Derri do plumbin, nuk zihet me duar. Lushnjë
Ditëgjati s'bëhet ditëshkurtër me nëmë. Lunxheri-Gjirokastër
Drunë e shtrëmbër e djeg zjarri. Shqipëri e mesme
Dhe kau i mirë po s'e ngacmove, s'tërheq në brazdë. Elbasan
Dhelprës me dhelpëri, ujkut me trimëri. Jug
E nxehta del me të nxehtë, e ftohta me të ftohtë, helmi me helm. PËRMET
Frika nuk e len lepurin me u majtë. SHKODËR
Frika ruan vreshtin, bekçiu nuk është gjithnjë. VLORË
Frika nuk e lë lepurin të vërë dhjamë. KOLONJË
Fusha bën baltë, mali bën furtunë. MYZEQE
Gozhda nxjerr goxhdën. VLORË
Gungaçit vetëm varri ia drejton samarin. SHKODËR
Guri i rrumbullkët nuk zë vend. JUG
Gjalpin e ruan kripa. GJIROKASTËR
Gjersa të mejtonet i mënçuri, i marri mbaroi punën. KORÇË
I madh është edhe plepi, por e fëlliqin sorrat. TIRANË
Ku do të dijë hëna se lehin qentë. VLORË
Ku ngul hunë var hejbet. JUG
Ku rafsha mos u vrafsha. FERIZAJ
Kur i morën armët Lekë Dukagjinit, tha: "Ma mirë me thon qe Leka, se qe vorri i Lekës". KOSOVË
Kur ke zemër ke edhe krahë. KRUJË
Kur ngordh gjarpri, ngordh dhe helmi i tij. JUG
Kush kërkon gjen. PËRMET
Kush është trim me mend, se trima budallenj ka sa të duash. JUG
Kush ka dhëmbë të fortë, breh dhe kockën. DEVOLL
Kush ka frikë nga hija e tij, le të mos tundet nga vendi. JUG
Pushka don pushkën. TROPOJË
Pyet detin sa lumenj derdhen në të. KOLONJË
Qeni i pangopur të ha. SKRAPAR
Qeni i tërbum do vra, se tërbon dynjanë. ELBASAN
Rrallë vritet burri që ka shumë armiq. JUG
Si mjer peshkatari që ka frikë nga lumi. JUG
S'ka qeder shqiponja, nga mushkonjat. BERAT
Shqerra që s'thërret mëmën humbet. JUG
Trimëria e kthen plumbin mbrapsht. JUG
Trimi e ka me vete fatin. VLORË
Trimin vraje, po mos e shaj. Kolojnë
Uji rrjedh pikë-pikë e ha gurin. JUG
Zjarrit po nuk i fryve, nuk ndizet. ELBASAN
Amanetin e mban toka. SHKODËR
Amanetin as deti nuk e mban, e qet në lëndinë. Dukagjin
Besa asht ma e fortë se vdekja. KRUJË
Besa e burrit, pesha e gurit. VERI
Burri i mirë flet një herë. KRUJË
Burri lidhet për gjuhe, kali për kapistre. ELBASAN
Detit i ka hije vala, burrit i ka hije fjala. VLORË
Deti njihet në valë, burri njihet në fjalë. SARANDË
Ku është besa aty është dhe shpresa. KORÇË
Mos ki frikë nga hasmi, po nga miku i rremë. SARANDË
Nga del fjala del dhe shpirti. JUG
Po nuk e pate të ligun brenda, nuk të vjen nga jashtë. VLORË
Ara ime varri im. LABERI
Ardhin galat dhe prishën folenë e bilbilit. KORCE
Atdheu e nana nuk harrohen. TROPOJE
Atdheu mbi të gjitha. VLORE
Ai që lë arën e vet, nget arën e huaj. KORCE

Balta më e ëmbël se mjalta. GJIROKASTER
Bijë vendi pikë argjendi. BERAT
Bukë e hi në shtëpi. PERMET
Çdo hi në vatrën e tij. JUG
Çdo komb t'i vërë vetes një vlere, atë i venë dhe të huajt. JUG
Çdo zog kërkon folenë e tij. JUG
Dardha bie nën dardhë. VLORË
Derë e botës s'është strehë e kokës. JUG
Duaje atdhenë si shqiponja folenë. JUG
Duaj at e duaj nënë, por më shumë duaj atdhenë. KOR
Dy duar për një kokë, koka për atdhenë. KOR
Dheu zhuritet por bari mbin përsëri. JUG
Qeni leh tek stani i tij. GJIROKASTER
Fjala në vend të huej, bahet gur. VERI
Guri i rëndë në vend të vet. PËRMET
Gjeli në pleh të tij këndon më mirë. KORÇË
Gjeli mbret mbi pleh të vet .JUG
Gjuha dhe njerëzit janë tapia e vendit. JUG
Gjuha bashkon kombin. JUG
Gjuha ruhet atje ku shkruhet. KORÇË
I ikuri dhe i vdekuri s'kanë hatër. JUG
Kur të jesh në dhe të huaj, dita të bëhet një muaj. KOSOVË
Kush ka vdekë për atdhe, nuk ka vdekë por ka le. SHKODËR
Mace e botës vjen në shtëpi, për të përmbysur tenxheret. KORÇË
Mbrohe atdhenë si shqiponja folenë. SHKODËR
Një nënë nuk na ka bërë, po një vend kemi të tërë. BERAT
Nji zogu që i prishet foleja hidhet degë më degë. MAT
O shtëpi, o bukë e hi, nuk gjendet varri si ti. ÇAMËRI
Qeni te shpia e vet gjithmonë asht trim. VERI
Shqiponja fluturon në qiell, po folenë e bën në tokë. LABËRI
Arnaut, he arnaut, në vend të bukës po blen barut. KOSOVË
Besë e shqiptarit si purteka e arit. JUG
Dy milion kur hanë bukë, dyqind milion kur bëjmë pushkë. JUG
Gjakut të derdhur të shqiptarit i bie dielli e nuk e than, i bie shiu dhe nuk e lan. VERI
Supet e maleve dhe supet e shqiptarit nuk janë kërrusur kurrë. JUG
Shqipëria është e vogël, po shqiptarët janë shpirtmëdhenj. JUG
Shqiptari kryet e pren dhe besën s'e then. KOSOVË
Shqiptari kur jep fjalën, ther djalën. VLORË
Shqiptari me armë e shokë, s'i lutet kurkujt mbi tokë. KOSOVË
Shqiptari për mik asht tret e asht fik. KOSOVË
Shqiptari s'ha pulë të ngordhur. JUG
Shqiptari s'lë hak pa marrë e borxh pa larë. VLORË
Shqiptari shqiptarit nuk ka k'i mburret për trimëri. SKRAPAR
Shqiptarit e ne nga varri me i shku, me e pasë frikë. TIRANË
Shqiptari vetin e jep e shokun s'e jep. KOSOVË
Shqiptari vritet por pushkën nuk e hedh. JUG
Shqiptari s'e han trupin me bukë. VLORË
Toskë e gegë, pemë nga një degë. GJIROKASTËR
Kush rren shtetin, rren vetin. TROPOJË
Dinaku të shkon ujë nën rrogoz. JUG
Dita e mirë, që menatë njihet. ARBËRESHËT
Dita me diell duket që në mëngjes. MYZEQE
Djathin, mirë që e hëngri miu, po shëllirën kush e piu. ELBASAN
Duhet ndarë kashta nga kokrrat. VLORË
Dy shaka bëjnë një të vërtetë. JUG
E treta e vërteta. DEVOLL
Fëmija dhe budallai belbëzojnë të vërtetën. GUCI
Foli derës të dëgjojë dritarja. VLORË
Foli plakës të dëgjojë nusja. JUG
Fshati që duket s'do kallauz. KORÇË
Gënjeshtra është një plagë, dhe në u shëroftë të le nishan. JUG
Gënjeshtra nuk ka as dorë, as këmbë, as bisht, as rrënjë. BERAT
Gjarpëri ecën dhe fshin gjurmët me bisht. KORÇË
Gjuha e ka rrënjën në zemër. VERI
Po nuk e njohe hidhërimin, nuk do të kuptosh dhe gëzimin. VERI
Hileqari nuk të shef në sy, po shef në tokë. DIBËR
Ka, që dhe gomarin mashkull e bëjnë me barrë. JUG
Kritika është ilaç i hidhur, po ilaç ama. VLORË
Kur dhelpra nuk arriti rrushtë, tha se janë të thartë. JUG
Kur fjala del nga zemra, godet në zemër. BERAT
Malli i prishur nuk shitet pa gënjyer. VLORË
Me pasë bishtin ta presin, me mos e pasë ta njesin. SHKODËR
Më mirë me të hidhurat më përpara e të ëmbëlat pas. PATOS
Mos e ban penin tra. DIBËR
Me sa ka peshk pa halë, aq ka dhe të bukur pa fjalë. KRUJË
Nuk do as mend as kalem, shif e shkruaj. ELBASAN
Nuk i gjenden gjarpërit këmbët. JUG
Nuk luan ferra kot. VLORË
Nuk mbulohet dielli me shoshë. JUG
Nuk qaj se s'dua burrën, po bëj zakonë. VLORË
Po të lavi, të levi dhe bishtin t'a krevi, hap sytë se të gënjevi. KORÇË
Qeni tund bishtin për të mbajtur miqësinë. KORÇË
Rena a nana e tana të këqijave. KAVAJË
S'dalin dyzet ujqër nga një drizë. JUG
S'i bën mjekra priftërinjtë. JUG
Siç na dinë, qofshim, siç jemi, mos qofshim. KORÇË
S'mbushet thesi me gënjeshtra. GJIROKASTËR
Shakaja është gjysma e të vërtetës. JUG
Ti kemi sahanët pa kapakë. JUG
Ustai, ustanë e njef në zanat. GJIROKASTËR
Atij i plasin sytë, e tjetri e pyet për vetullat. SARANDË
Barku i gjerë, truri i ngushtë. JUG
Budallai shkon tek e ngasin. ELBASAN
Burimi i mirë duket në thatësirë. KRUJË
Ç'i do qeni brekët. KORÇË
Ç'ke moj zemër që rënkon; koka bën, koka pëson. PËRMET
Çobani i mirë e njeh bagëtinë me blegërimë. JUG
Deshi të vej vetullat, nxorri sytë. JUG
Deti ka ujë boll, po me u pi s'pihet. KOSOVË
Edhe kau ka gjuhë të mëdha, por nuk flet dot. JUG
E mirë edhe fuqia, por ca më mirë urtija. JUG
Hesapi nuk bëhet pa hanxhinë. KORÇË
Gjej vendin e bëj kuvendin. ELBASAN
Gjuha dredhon se mendja e mëson. GJIROKASTËR
Hekuri rrihet sa është i nxehtë. BERAT
Humbi sëpatën, i rruat bishti. JUG
Kali i mirë shton torbën e tij. JUG
Kalit të mirë shtoi tagjinë. SHKODËR
Koha vjen për atë që di ta presë. VLORË
Ku qe, asgjëkundi, çfarë bëre, asgjë. JUG
Kur del dielli, të gjithë e dinë nga bie lindja. JUG
Kur gabon i mençuri çuditet budallai. MYZEQE
Lepuri në mal, kusia në zjarr. JUG
Mate punën jo me atë që mbjell, po me atë që korr. GJIROKASTËR
Ma mirë të kesh mend se pare. KOSOVË
Mendja është në majë të gjuhës. SHKODËR
Mendja e lehtë rëndon të zonë. KRUJË
Me një gur, ti vrave dy zogj. KUÇ-VLORË
Më bli nji kalë e nji shalë o baba, se kam gjet një patkua. TIRANË
Mos bëj petulla me ujë. DIBËR
Mos e humb si Xhaferri simiten. ELBASAN
Mos fol si e ëma e zeqos në majë të thanës. KORÇË
Mos hidh të thatën mbi të njomë. VLORË
Mos prish sixhaden të arnosh xhyben. LUNXHËRI
Mos shit qen të blesh këlyshë. KORÇË
Mos kërko gjilpërën në kasollen e kashtës. POGRADEC
Mos u mbyt me një pikë ujë. PËRMET
Ndoqe fillin gjete lëmshin. JUG
Në luftë duhen shtatë hile një trimëri. SKRAPAR
Nga dy të vështira, më e lehta, më e mira. JUG
Nuk sheh syri po sheh mendja. JUG
Nuk të ngroh zjarri i kashtës. SKRAPAR
Nuk të thonë: "Qysh ke qenë, po qysh je". VLORË
O djalë në vend të huaj, si të bjerë daullja luaj. KURVELESH
Oxhaku le të jetë i shtrembër, tymi të shkojë përpjetë. JUG
Peshku në det, kusija në zjarr. JUG
Për gjithë vend ka pleq me mend. VLORË
Po të mos kishte budallenj, me kë do qeshnim. DARDHË
Po pate dhen gjen edhe bari. LIBRAZHD
Prishja e shtëpisë vjen nga mend. ELBASAN
Kam inat po nuk kam takat. BERAT
Sa të mbledhësh ti rrusht, tjetri ka ngrënë një kosh. KORÇË
S'mbartet ujë me shportë. SHKODËR
Si është vendi bëhet kuvendi. VERI
S'jepet një pelë për një thelë. JUG
S'ka varfëri i mençuri. JUG
Shtatin pyll e mendjen fyll. SHIJAK
Shumë lule dalin në prill, por pakë rrojnë. JUG
Të bënin mizat mjaltë, do t'i kishim qypat plot. KORÇË
Thesi i zbrazët s'qëndron në këmbë. KRUJË
U habit pas lëngut, harroi thelat. JUG
Vajtëm për lesh e dualëm të qethur. KORÇË
Vetëm budallai është i kënaqur gjithmonë nga vetja. JUG
Vëthët i nxorra po vërët i kam. JUG
Ai që lakmon më shumë, është gjithmonë i varfër. JUG
Ç'bëhet rrallë, bëhet për mall. JUG
Ai që do të zihet, zihet edhe me macen. DARDHË
Duro sa mund, gëzohu pa fund. VERI
Dhe durimi ka kufi. JUG
Dhisë kur i hanë brirët, gjen shoqe ti përpjekë. DEVOLL
Edhe guri pëlcet kur nxehet. KRUJË
E mjel sa e mjel lopën pastaj i bie me këmbë dhe e derdh. KORÇË
Fjal e ëmbël thyhen të fortin. SHKODËR
Fjala e mirë në ditë të keqe. KRUJË
Dhembi kafshon shpesh gjuhën, megjithatë ata mbeten miq. JUG
Gurit të rrokullisur dhe të dehurit mos i del përpara. LUNXHËRI
Hiq inatin gjej rehatin. KRUJË
I buti thyen të fortin. SHKODËR
Kur piqen dy vezë, njëra do thyhet. VLORË
Kush nuk e urdhëron dot vehten, pajtohet kollaj me të keqen. VLORË
Kush e qit koburen, se fut pa zbrazur. VLORË
Lumi i thellë, nuk rrëmben. JUG
Me gojë i afron, me gojë i largon shokët. KOSOVË
Me njoftë veten asht urti, me qeverisë veten, është trimni. MILOT
Mëngjesi është më i mençëm se nata. TIRANË
Mos i fryj zjarrit se të djeg. JUG
Mos merr si pushka e jevgut. TIRANË
Mos nxirr vrerë prej goje të hidhërohesh, po nxirr sheqer të ëmbëlsohesh. PËRMET
Nga mërzitja e minjve, i vuri zjarrë mullirit. JUG
Nuk thyen dhëmbë fjala e mbarë. JUG
Për inat të sime vjerre, vete fle me mullixhinë. PËRMET
Për pleshtin djeg jorganin. JUG
Rrugë e gjatë pret shkurtër. MYZEQE
Sa ti trazosh urët aq më shumë ndizen. JUG
Sherri do nge, davaja do para. SKRAPAR
Shkallët ngjiten shkallë-shkallë. JUG
Ti prite të paktën, prite dhe të shumtën. SKRAPAR
Trim i mirë quhet ai që përcjell zemërimin. KRUJË
Uthulla e fortë plas gurin. TIRANË
Hajde baba të dëftej arrat e malit; Hajde gjyshe të të kallzoj ato të gjyshit. ELBASAN
As topi i Ali Pashës s'e tund. ELBASAN
Atij që nuk e do, i thuaji: "Të hyftë vetja në qejf". SHKODËR
Avash Beg se ka hendek. BERAT
Ay që ecën me krye përpjetë, bie në gropë. JUG
Baste e budalla, motër e vëlla. JUG
Breshëri e rreh, e dhija bishtin përpjetë. GJIROKASTËR
Daullja bie për ata që kanë veshë. PËRMET
Del çiraku më i mirë se ustai. JUG
Dy gjela në një vikt, s'këndojnë. JUG
Dhi e krimbur, bishtin përpjetë. BERAT
Edhe vali je, shiko ku ishe dje. LUKOVË
Ena bosh zhurmon më tepër. KRUJË
Është nga ai gur që thyen çekan. JUG
Fjala pa punë, si peshku pa lumë. GJIROKASTËR
Fjalë pak e punë shumë. LIBRAZHD
Fol me ty, fol me murin. KAVAJË
Gjëmon voza që nuk ka verë. JUG
Gjithkush leu, mentë e veta pëlqeu. ELBASAN
Hiqu det se do shkojë lumi. JUG
I gjen mushka drutë. JUG
I mbushet mendja, atij që ka mend. SKRAPAR
Jashtë valles dinë të gjithë të kërcejnë. SKRAPAR
Kalliri me bukë, s'e ngren kryet përpjetë. JUG
Këlyshi sado të lehë nuk të kafshon. KORÇË
Kollaj të thuash vreshtë, po duhet rrushi. DUKAT
Kur ngjite përpjetë, shiko dhe tatëpjetë. JUG
Kur u ba horri pashë, vrau t'anë. KAVAJË
Kush ka matur veten, ka matur gjithë botën. JUG
Kush s'kupton, i japin të kuptojë. JUG
Lumi i thellë, s'ka ushëtimë. JUG
Marrija ma e madhe asht me kujtue vedin të mençëm. SHKODËR
Mendjemadhi niset me kalë, kthehet me këmbë. KORÇË
Më parë mëso veten, pastaj të tjerët. JUG
Mos i zbulo petët byrekut, se i dalin lakrat. BERAT
Mos mëso ustanë, po merri zananë. PËRMET
Mos u kapardis si gjeli në plehra. SHIJAK
Mos u mat me hijen e me njerëzit. JUG
Mos u mat me hijen e pasdrekes. VLORË
Në portën e të shurdhit mos trokit. KORÇË
Nga ferra e vogël del lepuri i madh. JUG
Nuk mësohet plaku si do krehur mjekra. JUG
Njeriu sido që të bëjë, nuk e kapërcen dot hijen e tij. KORÇË
Pas lufte të gjithë bëhen trima. TIRANË
Pula bën venë e kakaris sa zgjuan mëhallë, pela bën mushkën dhe nuk ndihet fare. VLORË
Pyetën mushkën, cilin ka baba; "kam dajo kalën" - tha. JUG
S'e lenë hunda me pa larg. KRUJË
S'ka lezet në kokën e zgjebur, shamia e mëndafshtë. KORÇË
S'ka të shurdhët, më të shurdhët nga njeriu që s'don dije. JUG
Sorra e mbante veten për pallua, po kur pa këmbët e saj qau. VLORË
S'tunden malet me përralla. JUG
Teneqe e prishur, ka zë të gërvishur. VLORË
Ti mbaje veten ulët, pa të ngrenë të tjerët. LABËRI
Ti qesh me të tjera, po bota qesh me ty. KURVELESH
Trimërinë pas luftës e urtësinë pas kuvendit s'e ha as qeni. SKRAPAR
Trimi që lëvdohet, nuk të vret. KOSOVË
U bë dhija me tremb ujkun. VLORË
U bo veja me mësue pulën. KAVAJË
U hap dheu, doli një plesht. JUG
U mbars mali, polli një mi. JUG
Unë vij nga më rrahën, ti më tregon shkopinjtë. VLORË
U rrit kungulli dhe mori dhenë. SKRAPAR
Zuri qeni një lepur, nuk quhet zagar. JUG
Ai që e ka provue din edhe me të mësue. KOSOVË
Bëne vath e ve në vesh. SHKODËR
Bëj si të thotë më i madhi. JUG
Bleta din si bëhet mjaltët. JUG
S'di gomari të haj tagji. PËRMET
Dami të bëhet mësim. DIBËR
Kush s'pyet mbetet budalla. JUG
Kush u dogj nga qulli, i fryn edhe kosit. JUG
Njeriu pa shkollë, asht si pemë e egër. VERI
Atë që merr me një dorë, kthehe me të dyja. VLORË
Ban mirë e harro, ban lig e kujto. VERI
Bëj nder e gjej qeder. MYZEQE
Edhe ëngjëlli, edhe djalli, janë brenda tek i gjalli. KRUJË
Edhe kopësht i mbret të jetë, një gjemb brenda do e ket. JUG
E keqja nuk harrohet, e mira po. KOSOVË
E mira dhe e keqja nuk kanë fund. JUG
E mira nuk ka tavan, e liga s'ka taban. KOSOVË
Ha njëzet e nëntë kafshita me gjellë, s'thua gjë, të tridhjetën thatë dhe bën kiametin. BERAT
I ligu kur të hipën mbi shpinë, nuk din me zbritë kurrë. TROPOJË
I ligu të puth e të kafshon. JUG
I ligu ngatërron dhe yjet në qiell. JUG
I mirë sa më s'ka, kur fle nuk ha. JUG
Jo i mirë sa të të lëpijnë, jo i keq sa të të pështyjnë. JUG
Kur pi ujë, kujto burimin. VLORË
Kur s'më bën nder, mos më bëj qeder. BERAT
Malli i keq shifet në bojë, dhe njeriu i keq shifet në sy. SHKODËR
Për çdo punë që bënë, mejto se ke edhe vdekje. SKRAPAR
Pyka e vet e shkyn lisin. KOSOVË
Pyll pa derra s'ka. ELBASAN
Qen i bardhë, qen i zi, qen i kuq, qen murrash, qen balash, qen është … JUG
Qeni kur kërkon të hajë të zonë, vritet. JUG
Qepa, qoftë e re, qoftë e vjetër, po era qepë vjen. JUG
Qeni edhe me sapun të lahet, era qen do të vijë. VLORË
Rrit këlyshët të të hanë kokën. DEVOLL
Rrufeja nuk bie në hale. TIRANË
Sëpatës bish mos iu ban. DIBËR
Ska din zemra, atje shkon mendja. SHKODËR
Të mirën në e hedh prapa, e gjen përpara. SULOVË
Ai që e ka trupin e drejtë, nuk ka frikë se i del hija e shtrembër. JUG
Ai që e ka mizën në kapuç, e ka vjedh bletën. KOSOVË
Bëni si them unë, e mos bëni si bëj unë. KORÇË
Bie molla që ka krimbin. JUG
Buçja po nuk luajti bishtin, nuk i ngjiten qentë prapa. ELBASAN
Çika pa nder, si lulja pa erë. KOSOVË
E drejta pa forcë, s'të pi ujë. JUG
E zuri krimbi peshkun, nuk e zuri grepi. JUG
Fajat janë që pjellin ligjin. JUG
Faji është jetim, s'i ka dalë zot njeri. ELBASAN
Fajin e ka gomari, nuk e ka samari. JUG
Fjala e drejtë është e shkurtër, fjala e shtrembër është e gjatë. TETOVË
Gabimi falet njëherë, e jo përherë. KOSOVË
Gjithkush ka dy kandarë, një për vete, një për të tjerët. JUG
Hatëri të lë pa brekë. BERAT
Hesapi i qëruar, të nxjerr të nderuar. JUG
Ka të mençur për të marrë. MALLAKASTËR
Koka e falur s'pritet. JUG
Kur falet e liga, dënohet e mira. JUG
Kur ke të drejtë, lëviz dhe malet. JUG
Kur qeth, bën qime, kur ha, bën thërrime. DEVOLL
Kur të gjen një vdekje, të ngushëllojnë; po kur të gjen turpi, ç'të thonë? KORÇË
Kusari para se të vjedh, bën hazër vendin. KURVELESH
Kush ha bukë, bën thërrime. JUG
Kush ka ngrënë mjaltin, ka mizën pas veshit. ELBASAN
Kyçi vihet për të ndershmin, pa rezili shpon murin. JUG
Malin lëvroje për lisin, fushën për misrin. GJIROKASTËR
Më parë vra ujkonjën: pastaj mbyt këlyshët. JUG
Mos pyet si vdiq, po pyet si rrojti. JUG
Nderi vjen e ikën, por turpi vjen e nuk ikën. VLORË
Në të humbi unaza, gishti ta ka fajin. KORÇË
Ngarkoje tjetrin aq sa mban. GRAMSH
Nuk është e drejtë me u ba dikujt nanë e dikujt njerkë. TETOVË
S'hahet në vend të djathit. KORÇË
S'hahen bashkë turp e bukë. JUG
Zoti vonon, po nuk harron. PËRMET
Vritet faji e jo njeriu. VLORË
Ariu s'i arrinte dot goricat e thoshte: "Qenkan të pa pjekura". BERAT
Atij i thonë: "Ja ujku", ay thotë: "Ku është gjurma". JUG
Ay që të do, të qorton, ay që nuk të do, të lëvdon. BERAT
Ç'bluan mendja, zbulon pija. BERAT
Ç'ka barku, nxjerr bardhaku. JUG
Difton fëmija, ç'ka shtëpia. VERI
Dinaku hyn në pus e del pa lagur. TIRANË
Dinaku të çon në dyzet çezma e s'të jep ujë. PËRMET

MERZIA

Nga: Ervin Hatibi

Merzia varferon vec pjese te trupit
Te cilat fshihen nen bust
Merzia, piedestali qe me larton
Kesaj rruge pa tradita, pa barrikada
Te pjek merzia, merzia, merzia
Sic piqet nje pikture anitike, plasaritet verniku
Pluhuri mbi pikture i josh qepallat te ulen
E tonet kuqerreme te burojne nga merzia
Prej piktures e sajojne dhomen e vetevrasjes,
ku perdet u ulen
eshte dhoma e mire e miqve, me veles
I je qepur nje karrigie te rende dhe nuk del kurre
Nga titulli i librit, brenda te cilit sigurisht qe ti
ekziston
Nen emra te rreme e kujtese te njellojte
Ne nje cep te bibliotekes do ta gjej te vjeter librin
Merzia, merzia
Merri gjymtyret e mija e hidhi ne ndonje loje
Ku vec mund te humbet
Vec te mos e prek me trupin
As te falem me to nuk dua
Ose i nderroj gjymtyret me floket e mij
Ah, floket e mij dy here te prere, aq te gjate
Mes tyre gjendesha mes nje kopshti trendafitesh ujitur
pa gjak
Ku stolat kendonin me ze te harruar
shatervani...



Aty midis flokesh i shpetoja njerezise
Tek me sy te mbyllur ecja e s'me shihnin
Kerkoj floket e mij qe qene te verdhe
Po krejt ma thithnin te keqeni dhe me linin mua
Vec merzira te mira
Po tani qe pa floke kam mbetur, pa njerez kam mbetur
Merzia
Eshte dicka e hidhur qe nuk ben dot pa te me
Si edhe pa e quajtur pikellim apo me fjale me te ndera
eshte dicka qe vertet te kthen ne bust
Barkun me qime e kofshet t'i fsheh e t'i ruan
Ne uje te mbyturish
Qe t'i kesh per pleqeri
Tani qe zhduka edhe floket e shenjte
nje figure e lojes me letra jam bere
Duke buzeqeshur me nje lule gazi ne dore
Me ca rroba te stolisura fort
Bust, bust spathi, si fant
Me dy koke e kater duart me thika e gjethe te gjumit
Tanime merzia si nje gjarper pellumb
Ne nje fole thurur prej flokesh te ngordhur
Ngroh si veze dy kokat e mija
Njera eshte per vrasje, tjetra per vetvrasje.

1994.

E R V E H E J A

E R V E H E J A – marrë nga “ Poezia e Bejtexhinjve”; faqe: 174-202
(...poemë me përmbajtje morale ku ngrihen larte virtytet dhe nderi i femrës)

*

E R V E H E J A

Pa dëgjoni një përrallë
T’atyre motëvet parë.
Të vërtetë po të rrallë,
Për punëra që kanë ngjarë.

Në shkonje kopsht shkruar,
Si ngjau pun’e Ervehesë.
I urti dyke kënduar
Prej përrallësë merr pjesë.

Erveheja që një grua,
Qe s’kish shoqe ato ditë,
Vashës’e si u martua,
Posi hëna kur jep dritë.

Me bukuri, me ment shumë,
Fort një zonjë e lëvduar,
Me çdo fjal’e me çdo punë
Burrën’e kishte nderuar.

Burr’i saj e dontë shumë,
Sa s’e duaj vetëhenë.
Gjithënjë thash lumi unë,
Që kam grua Ervehenë.

I ra puna të largohej,
Dërgoj e thirri vëllane.
Tha: “Vëlla, ty të besohem,
Të lë shtëpin’e gruanë.


Të m’a kesh kujdes shtëpinë,
Të shikojsh gruanë t’ime,
T’ia dëftejsh vëllazërine,
Të mos m’i lipsetë qime.

Në qafë si gur mulliri,
Të m’i gjendesh natë ditë,
Peshezën’e xhevahiri
Të m’a kesh si të sytë.

Se mu kshtu me ra puna,
Që të marr udhën të gjatë.
Ty vëlla, besë të zuna,
Të m’i gjendesh dit’e natë...”

Vëllaj përsipër ja mori
Punërat’ e Ervehesë.
Tha: ,, Po të them un’ i gjori,
S’te jam vëlla i pa besë.

Po shko, mos ja kij mendinë,
Se un’ çdo që t’i lipsetë,
Ashtu shprej mbes Perëndinë,
Më mire se të jesh vetë.

Dh’ati çurk’ i venë lotte,
Nga zemërë mpsherëtiti;
Përsëri kthehet’ i thotë,
Përsëri e porositi.

Dorën’ i mer duke qarë,
,,Në dore t’a lë shtëpinë”
Tha, dh’arth koha të ndarë,
S’munt të mbahej ngashërinë.

Përsëri vëllaj i thotë:
,,S’lë të metë per Ervehenë”.
Dhe u-qas i fshiu lottë,
Tha: ,,Vëlla, mba vetëhenë”.

Ashtu më s’i mbeti fjalë,
Të vëllanë e pushtoi.
E puth ne sy e në ballë,
Dhe mori udhën e shkoi.

Lott’i fshiu i pushtoi,
Nuk vij me zemra ngrirë,
Se të vëllajt i besoi,
Ervehen’e la t’u mirë.

I vëllaj ne tjatra anë,
Si i la vëllaj shëndenë,
Vuri festën më nj’anë,
Erdhi gjeti Ervehenë:

“ Ervehe, moj jetë gjatë:
Sy bukura, trup argjente,
Un’i mjeri dit’e natë,
Tha, s’të kërrej dot nga menttë.

Sot për sot më erdhi dita,
Po të kujtosh Perëndinë,
Nër këmbë të tua t’a shtritta,
Në daç shkel më nxir shpirtinë.

Eja, bën të math të mire,
Shikomë mua të mjerë.
Qysh duroj me të pa hirë,
E me qas prenë një herë.

Erveheja, kur e dëgjoj,
Këtë fjalë nga kunati.
Me një her’ u-kthye e vështoj,
Ç’ish ndesurë si lugati.

Dhe i thotë: “Qysh kuvëndon,
Qysh i thua vetëhesë,
Tët vëlla fare s’e kujton,
Që dot’i dal i pabesë?

Të t’a punoi ty ndo një mik,
Këtë punë, të vjen mirë?
Do tët vëlla t’a bëjsh armik,
Në këtë fjalë të vdirë?


- Im vëlla, tha i mërguarë,
“Këtë pune s’munt t’a dijë,
Kush ja ka për të treguarë,
Dhe në qoftë që të vijë.

Por eja e mos e meno,
Mos e mërgo këtë punë,
Dhe t’atilla në ment mos shko,
Përsipër të t’a mar unë.”

“- U fort’ e kam menduar
Q’është shumë pun’e ligë.
Dhe meje larg e mërguarë,
Nukë futem n’atë pigë.

T’a bëjsh fët, të them një here,
Kur’ ajo punë të keshë burrë,
Këtë shprim, t’a kesh të prerë,
Përmbi mua të bënetë.

Nuk që jam e martuarë,
Por dhe mos të keshë burrë,
Para nde ment s’e kam shkuarë,
Të bëjë kurvëri kurrë.”



Si e pa dhe i kunati,
Iku dhe prapë s’u-kthye.
Me sy unjur kokë-thati,
Sikur kish plëndës në krye.

Dolli jashtë nga shtëpia,
Mori udhë kaha tregu,
Si pa qe s’i zu mazia,
Përpar’ i dul Qoftëlargu.

Dhe i tha: “ Ç’punë ndërtove,
O more trim i bukurisë?
Punën dot s’e mbarove,
Që më shkon i brengosur?”


“- Mos më pyet se si punova,
Se sa u-mundova unë.
Vetëhenë turpërova,
Edhe dot s’mbarova punë.”

“- Kthehu prap’ tha, dhe thuaj,
Dhe poqë të vatë kotë,
Kanosju, do të paguaj,
S’të lë të gjallë në botë.

Se gratë ashtu e kanë,
Me të keq e me të mirë,
Që të mund t’u qasësh pranë,
Sa me hir dhe me të pahirë.

Dhe në pyet me të vërtetë,
Po e pe që dot s’ju qasë,
Këjo punë do hapetë,
Po vrajë edhe humbasë.”

Kështu e mësoi i Paudhi,
Të mësuarat i ardh në mirë,
Dhe sa-kaqë herë rrudhi,
Si i dejtur e i pirë.

Prap i vatë Ervehesë.
Dhe yu derën e shtëpisë.
Prej Paudhit mori pjesë,
U zu nga të dhelpërisë.

Bot e bot me të luturë
Tha gjithë mendja ç’i polli.
Të gjitha i van humburë,
N’ujrat e ti dot se solli.

“- Mo bistre kthenët i thotë,
Se ç’më godite në ballë,
Po dij që, u’ty në botë
S’kam për të lënë të gjallë.”


Ervehen’ e zemëroi,
Ngriti duartë të dyja.
Të kunanë e munxoi,
“- A të hupte Perëndia.

Thashë se jeshë i urtë,
Njeri me mendje në krye.
Po qenke mendjeshkurtë,
Të lumtë se ç’të ka hie.

Më kanose me të vrarë,
S’ke frikë nga Perëndia.
Se u’jam e qëruarë,
Pa ngreu dil nga shtëpia.”

Me të shpejt’ u-gre e dolli,
Edhe prapë më s’u kthye.
As një fjalë me s’i foli,
Më s’i mbenë ment në krye.

Dolli shau, barbalisi,
Ç’nuk tha për Ervehenë.
Punë të ligë i ngjisi,
Mbë turpe sikur e gjenë.

Të nesërmen me natë,
Ne gjyq qe këlthet e parë,
“- Kurvë dolli ime kunatë,
Tha, më turpëroj vëllanë.

Gjykatësitë urdhëruan,
Vanë e prunë Ervehenë,
Të thotë dh’ajo, i thanë,
Të drejtën t’a rrëfenjë.

Ajo tha: “- S’di ng’ato punë”
Ani të kunat i thanë,
“- Kush që atje kur e zunë,
Të dalën ata që e panë?”


Tha: “- Kam njerës të besuarë,
Që me sy të tyr’ e panë.”
Të cilët’ i pat paguarë,
Dhe si dontej ay thanë.

Këta kur i dëgjuanë,
Dreqëzin s’ua kuptuanë,
Për të drejtë i kuptuanë,
Zakon e kanun kënduanë.

Që thosh: “ Gruaqë ka burrë,
Kurvë po që të zihet,
T’a mbulonjënë me gurë,
Ky mundim për të duhetë.”

Këtë funt gjyqit i thanë,
Kështu mundimnë ja prenë.
“- Merreni taninë,” thanë,
Për të mjerën’ Ervehenë.

Jashtë në një brek e suallë,
Thirrë botën’ anë e mb’anë.
Në këmb’ e ngrennë të gjallë,
Në qipi gur e mbuluanë.

Hyri djelli, ret’ i verdhi,
“Vdiq tani!” gjithë thanë.
Njeriu keq nuk i erdhi,
Vetëm iknë e lanë.

Vetëm po rrin dhe rënkon,
Atje gjer sa u bë natë.
u-ndoth një bujar atje shkon
dëgjon një rënkim të gjatë.

Një kali ja kish hipur,
Edhe shkon posi sqifteri,
Tek vjen para togut gurë,
Dëgjon që rënkon një njeri.


Ku e pa parpar’ u-habit,
Edhe vate me të shpejtë.
Tha: “ Këtë njeri, do t’a qit,
T’a shoh vallë ç’do të jetë?”

Ervehenë kur e qiti,
Ngaha gjithë ata gurë.
Me shumë mundim e ngriti,
Ish ne gjakëra mbyturë.

Edhe qëndroi e pyeti,
“Me gurë pse të mbuluanë?”
Të këqijat ja dëftejti
Një nga një sikur q’i ngjanë.

Bujarit, kur e dëgjoi,
Dhembje në zemre i pruri,
Dhe shpejt e mori e shkoi,
Në shtëpi të ti e shpuri.

Në shtëpi të ti e shpuri,
Me shpejtë q’atë natë.
Gjithë plagëtë ja zuri,
Ju pakësuanë dhembjetë.

Dhe e shoqja ja priti,
Me një qint lloi të mira.
I lau gjakratë, ndriti,
E bëri posi pasqira.

Mori shëndet, u shërua,
Ashtu sindëkur që duhej.
Përsëri, u zbukurua,
Sa që dot me gojë s’thuhej.

Kaq fort u-zbukurua,
Më mirë se ç’që më parë
Sa bujari u-çartua,
Dashuria e muar zvarë.


Një dit’ i lutet i thotë;
“ - Nuk vjen të martohemi,
T’ëmbëlë të shkojmë jetë,
Sa të rrojmë dhe të jemi.”

Ajo përgjigjet, i thotë:
“ – S’kam bërë të ligë kurrë,
Ishte turp në gjithë botë,
Që të marr burrë mbi burrë.

Këtë turpe mos ma duaj,
Eja kujto Perëndinë.
Këtë fjalë mos ma thuaj,
Të kesh ndër ner njerëzinë.

Mua shpirtin ma shpëtove,
Prej atij togut me gurë.
Për natë jetë ndërtove,
Të gjer’ e të madhe urë.

Mua shpirtin ma shpëtove,
Dhe gëzove shpirtin tënt.
Nderinë tënt e lartove,
S’të bjë ta flaç atë kuvënt.

Nga Zoti eshte ta diç,
S’ta humbë atë të mirë.
Ti vetëhenë mos ta priç,
Me këtë fjala të ndirë ...”

Bujari ku i dëgjoi,
Një nga një gjith’ato fjalë.
Frikën e Zotit kujtoj,
Në gjyq të ti dalë.

Ani i thotë Ervehesë:
“ – Falumu e lutmu për djalë,
Ti që paske kaqë besë,
Perëndia të ma falë.”


Kish një djalë të mirë,
Dit’ nat’ i gëzonen.
Të vetëm të parriturë,
Pa porositë Ervehenë.

Na kisha dhe një shërbëtuar,
Për punërat të shtëpisë.
Në sy dukej qeshëtar,
Po nga zemra qenkaj pisë.

Ky na i thotë një ditë:
“ – Ervehe, moj e mjerë,
Të puth këmbëtë dhe sytë,
As po me shiko një herë.”

Erveheja kur e dëgjoi,
I tha: “ Shporru, hiqu mejet,
Se tën yotit mos i dëftoj,
Pa të dalë buka ngojet.”

Shërbëtori u zemërua
Nga fjalët’ e Ervehesë.
“Këtë t’a humbas, tha, dua
Me çdo punë të pabesë.”

Të keqë të madhe shumë,
Vuri re ment dhe e bëri.
U ngre natënë në gjumë,
Djalën’ e të zot e therri.

Thikënë me gjak e leu,
Ndënë shtrat të Ervehesë.
Nga dalëzë vat’ e fshehu,
Që asaj barra t’i mbesë.

Në mëngjes po qe u ngrenë,
Djalënë e vështruanë.
Po kur therë e gjenë,
“ – Ja more ku je!” thirë, thanë.


“ – Ç’e keq’ e madhe na gjeti,
Vallë qysh do ta durojmë?
Tashti shprim nuk na mbeti,
Jetën qysh do ta shkojmë?”

Qëndruan’ e thirr’ Ervehenë,
Thirrë dhe shërbëtuarë.
Edhe dyk’e qar’ pyetnë,
“ – Djalënë kush na e ka vrarë?”

Shërbëtori me të çpejtë
Thirri, klithi: “ – Të kërkojmë,
Kjo punë të gjëndet,
Të ligënë t’a zbulojmë”.

Vatë dhe sikur kërkoi,
Edhe thiri ulëriti,
Shtratinë tek ja zbuloi,
Thikën me gjak e qiti.

Vrap u kthye me një herë,
Me rrëmbim prej Ervehesë.
U bë gati për të prerë
Dhe tha: “ – Moj bushtr’ e pabesë!”

Erveheja zuri e qan,
Lott’ i vanë pika pika.
“ – Zot kre në shesh atë q’i ban,
Tha, këta punë të liga.”

Dhe bujari me të shpejtë,
E ndaloi shërbëtuarë.
“ – Pa të shohmë çdo të thotë,
Mos u ngutni për të vrarë”.

Dhe u kthyer prej Ervehesë:
“ Ç’pate fezeza kopile,
Kshu, dalën me të pabesë?
Derën t’ime pse ma bille?


Faj pate qe të shpëtova?
Prej asaj vdekje mbë fill?
Dhe të mora, të nderova,
Të na bëjsh zemrën thëngill?”

Erveheja nisi me lot,
Edhe me shumë të qarë:
“ – Zgjidhe mirë tin’o imzot,
Djalën u nuk’ e kam vrarë.

Hoqa gjithë ato valë,
Nderinë mos ta humbisnja?
Taninë po no një fjaalë,
Djalërinë pse do ta vrisnja?

Po Zot i Math i dëftoftë,
Kush e punoj këtë punë.
N’atë jetë m’u gjykoftë,
I ndrithte si dridhem unë.”

Dh’ ay fjalës i besoj,
Dhe tha: “ – Po për lot, që derdhi,
Më mirë mos t’a mundoj,
Për të para keqq më erdhi.”

Eme që djali ju therr,
Tha: “ – Kjo punë s’ka të gjarë.
As mua mendja s’ma merr,
Që këjo t’a ketë vrarë.

Edhe të mos t’a mundojmë,
Po s’i mbeti këndiparë.
Edhe neve t’a lëshojmë,
E t’i themi udh’ e mbarë.”

Dhe ata që iu vra djali,
Më s’i foli Ervehe’së.
Katërqint florinj i fali,
Dhe i tha: “ T’i bëra pjesë.


Nga zemra të mos na kresh,
Qënkej i zi fati jonë.
Të ndahesh kështu prej nesh,
Po na kujto gjithëmonë.”

Ervehe’ja mpsherëtiti,
Dhe tha: “ Ç’na punoj armiku!”
Duart mbi Zonë i ngriti,
Mbushi sytë lot dhe iku.

S’di se nga të bëj e mjera,
Dhe ecën duke menduarë.
Tha: “ Ku të më hedhë era,
Një udhë kam për ta marrë.”

Mori udhën anë deti,
Dhe po mendon të keqenë.
Kur sheh mb’anë një qyteti
Njerës që po mblidhenë.

Ngjatin kryet e vështojnë,
Tha: “ Ç’vështojnë këtu vallë?”
Kur sheh një njëri shikojnë,
Të vrerë, por edh’i gjallë.

Edhe Erveheja pyeti,
“ – Këtu këta që mundojnë,
Si çfaj përsipër i mbeti,
Sa duanë që t’a lëshojnë?”

I thanë, ky që mundojnë,
“ – Hëngri nga ark’e mbretit,
Katërqint florinj kërkojnë
Nga të dhënat e qytetit.”

Erveheja me një herë,
Katërqint florinj pagoj.
Dhe njerinë që që vjerë,
Nga litari e lëshoj.

Florinjtë posa pagoi,
Dhe njerinë e lëshuanë.
Mori udhën dhe shkoi,
Iku edhe më s’e panë.

Njeriu që u lëshua
Tha: “ – U nga e gjeta hirë?”
Edhe qëndroj u mendua,
“Kush ma bëri këtë të mirë?

Morë shokë as më thoni,
Vallë kush më lëshoj mua.
Ku vete, as më dëfteni,
Burrë ish vall’a po grua?

Mua e mira më gjeti,
Që më shpëtoj kryetë.
Tani bara të u mbeti,
Që t’i lidhem rop për jetë.”

I thua: “Ajo që grua,
Që florinjtë nëmëroj.
Dhe nga iku, u mërgua,
S’e vum re, s’dimë nga shkoi?”

Dhe ky u nis duke pyetë,
“ Do vetë të gjenj njerinë.
Që më shpëtoj, tha, kryetë,
Dhe t’i bënem rop’i tinë.”

U sul edhe rrahu dhenë,
Po kur atje anë deti,
Atë vetë Ervehenë,
Si ç’ja treguan e gjeti.

Në një vapa, në djellë,
Kryet mpshteturë mbë dorë.
Mpsherëtin’ e vështon qjellë,
Si fatkeqe, si e gjorë.


Ky vatë i ndenji pranë,
Edhe i tha me një herë:
“ – Ti më shpëtove, më thanë,
Dh’ u t’u bëshë rop i blerë.”

Pa i tha dhe erveheja,
“ – Ikë, hajde në uratë.
Nuk është ashtu përseja
Që nëmërova paratë.

U paratë që pagova
Në arkë të mbretërisë;
Ty, o shpirt nukë t’i hova,
Po për hirë të Perëndisë.

Kushdo që të kish ndesurë,
Në një të këtillë punë,
Ja keshë për të dhënurë,
Prej teje s’dua gjë unë.”

Përsëri kthehet’ i thotë:
“ – E mira, që bëre mua,
U duk në të gjithë botë,
Por edhe një punë dua:

Ti që më shpëtove mua,
Andaj nga s’shpëtoje kurrë,
Në dashtë Zoti si thua,
Dua të më març dhe burrë.”

“ – Ik’ ashtu pash Perëndinë ,
Tha, ç’e kjo fjal’e pështirë.
Kam burrë nuk si tinë,
Po të urte dhe të mirë.”

“ – E pse u t’u duksh’i marrë:
Dhe fjala im’ e pështirë?
Ti prej meje s’ke të ndarë,
Të marr dhe me pahirë!”


“ – Vërtet, qenëke i marrë,
Dhe të lënëkanë mënttë.
Zot’ i math i lavdëruarë,
I arthtë keq e t’i dhëntë.”

Ky me zemërim të shumë
U derth poshtë limani.
Shpejt, sa mezi mirte frymë,
I thiri njëj kapedani.

I thotë: “ – Eja përpjetë,
Këtu spar të një grave,
Së u kam, në të lipsetë,
Për të shiturë një skllave.

Së ajo s’është për mua,
Se më duhen paratë,
Një mijë florinj të dua,
Për ty të velën një natë.”

Dhe kapedani i thotë:
“ – Më përpara t’a shikojmë,
Si është zakon në botë,
Pa të rrimë ta çëmojmë.”

Vate e pa, i pëlqeu,
Dhe s’i tha, se isht’ e shtrinjtë.
As fjalë tjatrë këmbeu,
Por i nëmëroj florinjtë.

Pastaj tha: “ – Qenëka femrë,
Që sado të keshë thënë,
Kaqë më hyri në zemrë,
Të gjitha t’i keshë dhënë.”

Si e pa dhe Erveheja,
Që robi si skllav’ e shiti.
Nukë ju desh vetëheja,
Të vritesh mendon, dhe s’priti.


Njëherësh në det këceu,
Po në fund, ujët e ngriti,
Kapedani e kërreu,
Se din not, ra pas, e qiti.

Prej dy krahëvete zunë,
Me pahir e rrëmbyenë,
Brenda në anit’ e shpunë,
Të mjerënë Ervehe’në.

Ashtu me shumë llazure,
Nde anit’ e këcyenë,
Ania hapi pëlhurë,
Me një herë mori denë.

Q’atë natë kapedani,
Zuri drodhi mustaqenë,
Po që dolli nga limani,
Don të rrij me Ervehe’në.

Në kamare e mbëlliti,
Me të shpejta q’atë natë,
Ervehe’ja ulëriti,
Deti si mal hith valatë.

Yot’ i jetës vu tufanë,
Dita u’nxi u bë pisë,
“Çe ky rrebeshë!” thirre, thanë
Gjithë njërest’ e anisë.

U mblodhë me një herë,
Dhe kapedanit i thanë
Të gjith’ i vanë ndë derë,
Ervehen’ e shpëtuanë.

“Këjo punë mos bëjetë,
Skllavën, thanë mos e ngasë,
Prej neve të paguahet,
As një fjalë mos t’i flasë!”


I dhanë edhe paratë,
Punën e siguruanë,
Po, kur erdhi tjatra natë,
Që të gjithë u penduanë.

Nga ajo pun’ a kthyenë,
Nukë ndeshnë faqebardhë,
Por e deshnë Ervehe’ në,
Ta mirne gjithë me radhë.

Po Zoti dërgoj furtunë
Të madh’ e gjithë sa qenë,
I rrëmbeu dhe u mbynë,
Shpëtoj gjen’ e Ervehe’në.

Valatë që ngrinte deti
Anijen e rrëmbyenë,
Edhe prapë një qyteti,
Mbe një step e këcyenë.

Ish një qytet i bukurë,
Kish dhe pallatë në krie,
T[ mbretit goditurë,
Q’epninë të madhe hie.

Ervehe’ja u mendua,
Fytyrën’ të ndëron deshi,
Se kudo ndeshi si grua,
Petka të njëj të mirë veshi.

Kësulë tirq, gunë veshi,
Si shërbëtuar i falurë,
Dhe pafka të gurta ngjeshi,
Sup me sup leshrat hedhurë.

Mblodhi gjenë e ormisi,
Të mos i bënesh rremullë,
Ergjent e ar nasqirisi,
Dhe prej mbretit mori ullë.


Edhe vati me një herë,
Edhe i thot mbretit;
“Një anij’ është thyarë,
Atje në anët të detit.”

Edhe mbreti urdhëroi;
“Ky njeri i Perëndisë,
edhe ndë radhua e shkroi,
të jet’ i zot’ i anisë.”

“ Të zgjedhë një vent të mirë,
Të ndenjuritë ta ketë,
Kshtu e ka prej meje hirë,
Ku që ti pëlqejnë vetë.”

Ashtu dh’ asaj i pëlqeu
Një kopshe mb’anë qytetit,
Shtëpi të vogëlë ngrehu,
Ashtu pas urdhrit mbretit.

Dhe vetëmë, si i mirë,
Rrij e falej e urontej,
Gjeti dhe nga Zoti hirë.
Sy sëmuret’ i shërontej.

Me barra që vij kujdesë,
Ndë kopsh’i mblodh e qërontej
E i nxirtej dhe në vesë,
Pa i mirtej i ndërtontej.

Të vërbuarë shëronenë,
Emri i dul mbë gjith’anë,
Qyteta i gëzonenë,
I madh i vogël’ e duanë.

U sëmur dhe mbreti,
Ndë këmbë dot nukë ngrihej,
U plak, jetë me s’i mbeti,
S’ish punë të përtëritej.


Grishi gjithë parësinë;
“Un’ tha, s’kam as djal, as vashë.
Juve, ta zgjithni taninë,
Mbërenë vetë, ua lashë.”

Dh’ata një ngojesh i thonë,
“Duam’ay i miri kopshtit
Pas teje të mbretëronjë
M’uratë tënd’ e të Zotit.”

“Tani, tha vdes i gëzuarë,
Për atë njeri që zgjothtë,
Dhe meje qoft i uruarë,
I Madhi Zot ua bekoftë.”

Mbreti vdiq dhe e ngritnë,
Edhe ngaha tjatrë anë,
Ervehe’ne fron e hipnë,
“Na rruanë mbreti!” thanë.

Ajo posa hipi në fron,
Nome të bukura vuri.
Edhe mbretrin e shëron,
Të mira e gaze pruri.

Edhe një ditë nga dittë,
Ka zbriturë nga qyteti.
Që menatë ndaj të gdhitë
Ndë kopsht të saj deti.

Po kur sheh njerës të huaj,
Që po dalenë në shkallë,
Japo dhe miqtë që duall;
Në fund pas atyre duallë.

I shoqi me të kunanë,
Bujari me shërbëtorë.
Bashkë m’atë Varavanë,
Q’e shpetoj n’dek që varë.


Burri me bujari miqtë,
Ishnë fort të brengosurë,
Dhe të tre ata të liqtë,
Hiqeshin’ me sy lidhurë.

Muarrë përpjetë qytetit,
Dhe dyke pyeturë venë.
Ndë pallatet në mbëretit,
Duan të shohin mbërenë.

Ervehe’ja mbë tjatr’anë,
Ndë pallatet me një herë,
Posa vate dhe i thanë:
“ Të sëmurë erdhë në derë.”

U tha:”- Merni e i shpini,
Atje në sallë të gjërë,
Dhe parësinë thërisni,
Të mblidhen si kurdo herë!”

Dhe me nj’anë po mendohej,
Qysh burrëthin’e dashurë.
Ta bëjne që të gëzohej,
Që ish tretur’ e humburë.

Vatë në sall’ u tha:”- Ç’doni?”
“- Ne erdhëm për të shëruarë!”
“- Përpara duhet, të thoni,
Faj e mkat ç’keni punuarë.

Se uratatë e mia,
Po s’qëruatë zemrënë,
Nukë m’i pret Perëndia,
As barëratë më zënë!”

Thotë burr’ i saj më parë.
“- Vëllaj im që m’u verbua.
Dit’e natë më të qarë,
Ngaja gjeti nga një grua.


Unë jam i martuarë,
Dhe pata të tillë grua,
T’urtë, të bukur, të qëruarë,
Sa gjithë bota, për mua.

Ervehe’ja thoshn’ emrinë,
Shpirti im ndë shpirt t’asaj.
Tash q’e humba të mjerënë,
Të gjall’ e pa shpirt më quaj.

Me ra puna të largohem,
Dërgova thirra vëllanë,
Edhe ati i besohem,
Shtëpin’ime dhe gruanë.

Nuke di si gjati puna,
Ajo me gjith’atë frikë,
Z’di se si ju punua dhuna,
Që thanë se dual e ligë.

Kuverna që ruan zakone,
Këtë punë kur ja dhanë,
Qëndroj e hapi kanone,
Dhe gjall me gur’ e mbuluanë.

T’im vellaj i erdhi vdekja,
Këtë punë kur ja dhanë,
Ashtu e gjeti e keqja,
Njëment i dalënë sitë.

Fjalënë kur ma suallë,
Në shtëpi prapë u kthyeçe,
Gjithë njerëstë më duallë,
Gruanë time s’e gjeçe.

Unë kështu e marr me ment,
Q’ajo ish e qëruarë,
Edhe s’ka vent ay kuvent,
As e kam të besuarë.”


Foli dhe mbeti vetë;
“- Kjo pune s’gjan e besuarë,
Ndryshe qysh do të jetë,
Dh’yt vëlla s’ka të shëruarë.”

Thotë dh’i kunati vetë:
“- Sa të rrenj kështu i vërbuarë,
Do t’a them me të vërtetë,
Punënë se si ka ngjarë.

Unë me qafë i rashë,
Të bënim punë të ligë,
J’u luta ç’nuk i thashë.
Dot s’e futa ndë’atë pigë.

Unë dolla i pabesë,
I ngjiza t’atillë punë,
Ndë mest të gjykatoresë,
Si kur mbë turpë e zunë.

Kjo është e drejta e mbëret,
Punë të keqe punova,
Dhe gjaku i saj thëret,
Pa tha Zoti u vërbova.”

I vëllaj, kur e ndëgjoi,
Punënë se si kish ngjarë,
Të dy sytë lot i mbuloi,
Edhe nisi dyke qarë.

Edhe i thotë mbëretit;
“- Bëmë gjykim të vërtetë,
Vëllajt t’im të pabesit
As më lë t’i pres kryetë.”

Mbreti i tha: “ Bën durim,
Ashtu posi shpirdëlirë!
Keq për keq të bëjsh s’ka fitim,
As kjo punë s’është e mirë.”


Mos rri e qaj për një grua,
Mos kërko të vraç vëllanë,
S’të vjjen kej që u verbua;
Mjaft sa vuan gjer m’sot i janë.

Tash që foli të vërtetë,
Unë s’e shof për të vrarë,
Po fai t’i dhuronetë,
Dhe e kam për të shëruarë.

Dhe ti pranë meje dua,
Nga sa vasha që të jetë,
Të zgjethë një të ta ap grua,
Që ta shkojnë ervehe’në.”

“ Mua grua s’më duhetë,
Tjetrë veç Ervehesë,
Sa të rronj ndë këtë jetë,
Tha s’dua tjatrë mertesë!”

Prapë foli duke qarë,
Zuri n’gojë Ervehe’në;
“Un’ndë jetë këndiparë
Nuk e dua vetëhenë.”

Tha, këtë do ta shkonj
Kështu më shumë hidhërime.
Pa do Zoti e e bashkonj
Në Parajs Ervehen t’ime.”

Dhe sysh çurk’ i rudhë lottë,
Zemrët valë ngashërime,
Fjalë tjatrë dot me s’thotë,
Për veç “ Erveheja ime ”.

Mbëret zemra ju zbërthye,
Fjalënë me s’desh t’a ngjasë.
Dhe nga bujari u kthye,
Zuri dhe ati t’i flasë:


“- Edhe ti kështu duhetë,
Të drejtën për shërbëtuarë,
Ta thuash të mos menohetë,
Ndë e ke për të shëruarë!”

Nisi shërbëtori vetë;
“- Punënë e Ervehesë,
Do t’a them me të vërtetë,
Qysh ju bëshë i pabesë.

Disa ditë prapa rashë,
Të bënim të ligë punë.
Po më shporri, edhe thashë,
Këtë do t’a vdier unë.

Natënë në gjum u ngreçe,
Djalën e tenzot e thera.
Ate, që kërkova, gjeçe,
Ajo s’pati faj e mjera.

Thikënë me gjak e leva,
Edhe që t’ja bëjë barrë
Ndënë shtrat vajta ja fsheva,
Thashë, tani e gjen varrë.

U qeçe me ment të mia,
Qoftë-lark ashtu më vuri,
Më vërboi Perëndia,
E drejt’ e saj më zuri.

Bujari posa dëgjoi,
Djalënë kush ia kish vrarë,
Hapi sytë dhe s’duroi,
Zuri të vrit shërbëtuarë.

Mbëreti bujar’ e ndali,
Tha: “- Dhe këtë do ta shëronj,
Me qenë që drejtë foli,
Edhe të vërbrë, nuk’ e dbenj”.


Dh’aj q’u lëshua nga litari,
Tha: “- Mbret, t’u riçinë ditë,
Ndigjo ç’punova i marri,
Pa më mori Zoti sytë”.

Sumim keshë me mbërenë,
Katërqint florinj i doje,
Dhe kërkova, rraha dhenë,
Kush m’i ip që të shpëtoje?

Më muarrë me një herë,
Për krahëvet dhe vuarë,
Shpresën’ e keshe të prerë,
Që s’keshe të shpëtuarë.

Sapo tek na shkon një grua,
Papandehur atë ditë,
Dhe ndjesë bëri për mua,
Dha të katërqint florinjtë.

Edhe un’posa shpëtova,
Ngaha duart e mbëretit,
Gruanë vajta kërkova,
E gjeta nd’anë të detit.

Dhe i thashë me një herë,
Ti që më shpëtove mua,
Dhe t’u bëshë rob i blerë,
Eja të të mar dhe grua.

P’ajo qenkej e martuarë,
Dhe më tha, që u’kam burrë,
Po të heqesh mërguarë,
Dhe të mos të të shoh kurrë.

Si e pashë që lathita,
E me s’dita së ç’punova.
Njej kapedani ja shita,
Të mirënë ja harrova.


Nukë duroj Perëndia,
Po urdhroj që atë ditë,
Ngaha mëkatet’ e mia,
Njëment më dalenë sitë”.

Gjitha rrethi, kur ndigjuanë,
Ç’punoj, thënë mos i qoftë;
“ – A të raft e të pikoftë!”

Dhe Mbëreti me të çpejtë,
Tha: “- Këta z’duanë munduarë,
Me qenë që folën drejtë,
U’i kam për të shëruarë”.

Ashtu barërat’ u a ndërtoj,
U këndoj edhe uratë,
Të treve syt’u’a shëroj,
U dha dhe nga një dhuratë.

Pastaj burrën e vështroi,
Dhe rrëke i vanë lottë.
Edhe u hodh e pushoi,
“Ervehe’ja un!” i thotë.


Edhe ashtu pushtuarë,
Qanë sa u ç’mallëngjyenë,
Që qenë të dëshëruarë,
Pastaj gëzuar’ u xberthyenë.

Dh’e veshi e bëri mbëret,
Nukë njihtej vetëhenë,
“Vdekur erdha n’Parajs vërtet!”
Tha, “ dhe e gjeta Ervehenë!”

Fol’ dhe bujarit si bije,
Që ka dëshëruarë t’anë,
“Shkruaj dhe sat shoqe të vijë,
Dua dh’atë ta kem nënë.



Ti je ay që më qiti,
Prej ati togut me gurë.
Dhe jot shoqe që më priti,
Nuk’ u largonj mejet kurrë!”

I shoqi kur e ndëgjoi,
Bujari q’e pat shpëtuarë,
U hoth bujarr’e pushtoi,
E përgëzoj duke qarë.

Nda sallë ata që qenë,
Këto punë kur i panë,
Të habitur gjithë mbenë,
Dhe lavduanë Zon’ e thanë:

“ – Sa të çuditme punë:
Që pam’ në me sy këtunë,
Kështu e drejta mbretëron,
Lum ay njëri që duron!

Dh’ e vërteta kur thuhetë,
Ndjenetë dhe çpaguhetë.
Lavdi paç i Madhi Zot!
Madhje që dëfteve sot! ...”

MEHMET QAMI e kujtoj
Përrallën e Ervehe’së,
Tri pjesë ay i shkroi,
HODO KASTRIT’i një pjesë.

Mbë në funt ndjesë kërkojnë,
Prej kujdo që t’a këndonjë,
Edhe kthenen e urojnë,
“Zoti mos t’a turpërojë!”

Muhammet Çami e shkroi,
Hodo Kastra e mbaroi,
Vreto’ja nder ment e shkoi,
Fjalët e huaja j’a qëroi.


At’ i dashurë MEHMET’i,
Q’e shkroi Shqip të parën herë.
Dhe doret shënim na mbeti,
Qoft’e ndritur e i ndjerë!

Vëllaj HODUA, q’e mbaroi,
Pasta pleqëri të mirë!
Lutetë VRETUA q’e qëroi,
Dhe kërkon pe syresh hirë ...

---

Muhamet KYÇYKU

Njihet edhe me emrin Muhamet Çami dhe u lind në Konispol më 1784. Mësimet e
para i mori në shkollën fetare të fshatit, kurse njëmbëdhjetë vjet të tjera
studioi në Kairo.
U kthye pastaj ne Konispol, në vendlindjen e tij, ku shërbeu si hoxhë tërë
jetën. Gjatë kësaj kohe njihet edhe aktiviteti letrar i tij: bëri
përshtatjen shqip të veprave të letërsisë së Lindjes si dhe shkroi edhe
vjersha origjinale.
Vepra e tij “Erveheja” , e botuar me ndryshime më 1888 nga J.Vretoja,
konsiderohej deri vonë e vetmja vepër e tij. Kërkimet e mëvonshme të
krijimtarise së tij e nxorën shumë të frytshëm dhe prodhimtar.
E ka kultivuar me sukses poemen si krijim letrar, me permbajtje morale duke
i ngre lartë virtytet dhe nderin e femrës, te “Erveheja”, apo të mashkullit,
te “Jusufi dhe Zelihaja”.
Te vjersha e gjatë “Gurbetlitë” trajton temen e kurbetit; te “Bekriu”
mallkon verën dhe rakinë dhe qeflinjtë e tyre, pas normave fetare e
moralizuese.
Vepra e tij kapë rreth 4000 vargje.
Vdiq më 1844